حمایتهای روانی دربلایای طبیعی

مقدمه :

طی دو دهه گذشته درکشورهای دنیا بدنبال بلایا 3 میلیون کشته،800 میلیون انسان اثرات وخیمی تجربه کرده و میلیاردها دلارخسارت ایجادشده است.ایران جزء ده کشوراول بلاخیرجهان است.درایران طی 8 سال گذشته حدود 1000 زلزله 3 تا 7 ریشتری اتفاق افتاده وهزاران کشته وزخمی ومیلیاردها ریال خسارت ایجادشده است.

بحران               Crisis

·     رویدادیا موقعیتی است که درآن امکانات ومنابع وتوانایی معمولی فردبرای تحمل وسازگاری با شرایط ممکن است کافی نبوده وموجب بروزواکنشهای عاطفی ورفتارهای مختلفی می شود.

·        بحرانهای قابل انتظارمانندمرگ والدین

·        بحرانهای غیرمنتظره مانندازدست دادن ناگهانی مادردرتصادف

بلا                     Disaster

·        معنی عام آن : مصیبت بزرگ یا فاجعه

·     شرایطی است که درآن شخص رویدادی را مشاهده یا تجربه می کندکه واقعاً خطر مرگ یا آسیب جدی به اویا عزیزانش را دربرداشته باشد.معمولاً اینگونه وقایع با ترس وحشت ویادرماندگی شدیدهمراه است.

 

واکنشهای روانی درمراحل مختلف بلایا

مرحله اول : (چند دقیقه بعدازحادثه)

·        ترس-وحشت-بهت

دراین مرحله افرادقدرت هیچ کاری ندارند(گذرا وکوتاه مدت)

مرحله دوم(چندساعت بعدازحادثه)

·        حس همبستگی –گذشت ایثاروفداکاری

هدایت هوشمندانه دراین مرحله نقش زیادی دربازدهی نیروهای مردمی دارد.

مرحله سوم (یک هفته تا چندماه بعدازحادثه)

·        نشاط-آرامش-فراموشی غم-امیدواری (گذرا)

مرحله چهارم(2-3 ماه بعدازحادثه)

·        مواجهه با واقعیت : احساس خستگی-افسردگی-تنهایی شدیدواضطراب

دراین مرحله بازماندگان نیازبیشتری به حمایتهای روانی ایجادروحیه امیدواعتمادوتوزیع عادلانه امکانات وکمکها دارند.

مرحله پنجم (6 ماه تا یکسال)

·        تجدیدسازمان،بازسازی روانی وزندگی توسط افرادآسیب دیده ورشدحس اتکا به خود

·     دراین مرحله پاسخگویی به نیازهای مردم وبرنامه ریزی جهت مشارکت فعالانه مردم درامربازسازی نقش مهمی درپشت سرگذاشتن بدون عارضه این تجربه وخیم دارد.

·        عدم رسیدن کامل به این مرحله منجربه تداوم احساس ناراحتی وپرخاش ودشمنی درونی می شود.

v      این مراحل ازهم جدا نیستند.لزوماه به ترتیب هم رخ نمی دهندوتحت تأثیرسن،شخصیت،فرهنگ و وضعیت اجتماعی ونوع حادثه هستند.

v      هدف نهایی رسیدن سریعتربازماندگان به مرحله تجدیدسازمان است.

علائم آسیب روانی بعدازبلایا

این واکنشها بسته به نوع حادثه متفاوت است.

·        تخریب وسیع ساختمانها ومحیط زندگی بدون آسیب به نزدیکان

·        ازدست دادن عزیزان

·        مشاهده مستقیم مرگ عزیزان

·     درمواردی که حادثه غیرمترقبه بوده،خشونت بیشتری وجودداشته باشد،تعدادزیادی ازعزیزان ازبین بروندیا ادامه تهدیدوجودداشته باشدحادثه با عواقب روانی شدیدتری همراه خواهدبود.

 

علائم آسیب روانی بعدازبلایا

·        برانگیختگی

- احساس تجربه مجددحادثه

- تحریک پذیری وعصبانیت

- رفتارهای تکانه ای

- اضطراب وترس

- علائم جسمی مانندطپش قلب،تنگی نفس،لرزش،تعریق

·        اجتناب

·        افکارمزاحم واجباری

·        احساس غمگینی

·        اختلالات خواب

·        کاهش تمرکزوفراموشی

·        علائم جسمی مبهم وبدون دلیل : شامل شکایات متعددجسمانی بدونیافته های مثبت درمعاینه وآزمایشات

·         .......

واکنش های روانی دراطفال

·        واکنشهای فوری :

- شوک وانکار واقعیت(انکاریک مکانیسم دفاعی درمقابل محیط درهم ریخته ومضطرب کننده است)

- ادامه فعالیت های روزمره

- گاهی واکنش های هیجانی شدید

·   واکنش های دیر رس :

- اضطراب وترس که گاهاً بصورت چسبندگی شدیدبه بستگان نشان داده می شود.

- اختلالات خواب که گاهاً بعلت تشابه خواب با مرگ یا ناشی ازافکار،کابوسها یا تصاویر راجعه وحشتناک دررابطه با فاجعه است.

- تکرار غیرقابل اجتناب افکار یا تصاویرناراحت کننده دررابطه با حادثه(که اکثراً منفی است)

- عصبانیت ورفتارهای توجه طلبانه نسبت به اطرافیان

- گوشه گیری

- احساس گناه

- بازگشت به مراحل اولیه تکامل یا رفتارهای بچه گانه که بیشتردراطفال پیش دبستانی است مانندشب ادراری یا مکیدن پستانک

معمولاً واکنش های فوق درصورت برخوردمنطقی اطرافیان درطول هفته ها یا ماه اول ازبین می رود.

ولی درصورتی که کودک بعدازحادثه با مسائل جدی روبروشود،ارتباط خوبی بین والدین وآنها وجودنداشته باشد،شرایط منفی خانه ومحیط زندگی وعدم وجودشرایطی که بتوان به راحتی درباره حادثه صحبت کردواکنش های بیمارگونه ایجادمی شود.

واکنش سوگ

سوگ دربالغین

·    مرحله اول : شوک،انکار،عصبانیت،احساس گیجی(چندلحظه تا چندروز طول می کشد)

·    مرحله دوم : گریه،بیقراری،میل زیاد برای یافتن متوفی،مشغولیت فکری دائم با متوفی(ماهها وگاهاً سالها طول می کشد)

·    مرحله سوم : قبول فقدان گاهاً توأم با حس نا امیدی(گوشه گیری،بیخوابی،زندگی مفهوم خودرا ازدست می دهد)

·    مرحله چهارم : بازگشت مجددبه زندگی

·    درکل علائم حادسوگ به تدریج تخفیف پیداکرده ودرطول یک یا دوماه فردعزادارمجدداً به سطح فعالیت پیشین خودباز می گردد.

·    علائم غیرطبیعی وبیمارگونه درسوگ :

·    فقدان سوگ،میل به خودکشی،احساس بی ارزشی شدید،توهمات شنوایی دائم وپیچیده،طول کشیدن بیش ازحدسوگ و....

سوگ دراطفال

·    واکنش سوگ دراطفال هیچگاه استانداردیا دریک چارچوب معین نیست.

1-     واکنشهای فوری :

·     احساس شوک،انکار،نا آرامی،گریه شدیدوگاهاً‌ انگار هیچ اتفاقی نیفتاده است.

2-     واکنشهای تأخیری :

·    اضطراب بعلت ترس ازدست دادن بقیه افرادیا ترس از عواقب فوت

·    اختلال خواب

·    احساس غم واندوه که گاهاً پنهان می شود.

·    مشغولیت فکری زیاد با متوفی

·    همانندسازی با متوفی

·    میل برای جمع آوری یادگاری،عکس یا فیلم ازمتوفی

·    گاهاً ‌شنیدن صدای متوفی یا دیدن او

·    عصبانیت وتحریک پذیری بویژه درپسران که گاهاً بعلت خشم نسبت به خودیا اطرافیان وگاهاً‌خدا ایجادمی شود.

·    افت عملکرد تحصیلی

·    علائم جسمانی

تمام اطفال درهنگام سوگ بایدموردحمایت قرارگیرندولی درسوگ بیمارگونه لزوم این حمایت بیشتراست.

یکی ازمواردمرگ هایی که منجربه سوگ بیمارگونه می شود مرگهایی است که دربلایای غیرمترقبه پیش می آید.زیرا :

·    ناگهانی است.

·    مرگ به شکل فجیعی اتفاق افتاده وگاهاً‌طفل شاهدمرگ است.

·    تعدادزیادی همزمان می میرند.

·    خطرمرگ دیگران کماکان باقی است.

·    گاهاً‌جنازه پیدانمی شود.

·    دراین شرایط علائم یا واکنش های سوگ شدیدتراست.

فعالیتهایی که فرآیندسوگ دراطفال را تسهیل می کند.

·    نوشتن نامه به متوفی

·    صحبت با متوفی

·    عبادت

·    شرکت درمراسم یا دیدن جنازه

دربلایای غیرمترقبه بعلت تعداد زیادمتوفی ومتلاشی شدن اجساد وگاهاً خطرحادثه مجددغالباً مراسم به شکل مرسوم تشکیل نمی شود. دراین مواقع لازم است مراسم به شکل تغییریافته وبا هماهنگی رهبران مذهبی تشکیل شود.

·   شرکت درمراسم یادبود وعزاداری

.  مراسم یادبوداجازه ابرازاحساسات درونی را بدون نیازبه کلمات می دهد.

. همه فرهنگ ها مراسم وتشریفات خاص خودرا دارندوبعضی درطول قرن ها تغییرمی کنند.

. مهم است که ازمراسم وتشریفاتی استفاده کنیم که متناسب با فرهنگ جامعه باشد.

·      فعالیتهای گروهی

·    ازبیان جملاتی مانندجملات زیرخودداری کنید :

.    زمان،همه زخم ها را درمان می کند.

.    می فهمم که بایدچه احساسی داشته باشی

.     ممکن بودکه ازاین همه بدترشود.

·    بیش ازتوان قول ندهید.

·    کودکان را دربرابرعوامل عوامل تنش زای غیرضروری محافظت کنید :

.    مطبوعات ورسانه های گروهی

.    تأثرات حسی شدید

.    امداد گرانی که بیش ازاندازه فعالیت می کنند.

·    ازجدایی های غیرضروری بپرهیزید.

.    با آنها روراست وصادق باشید.

.    توضیحاتی ارائه کنیدکه به تناسب سن آنان تنظیم شده باشد.

.    ازارائه توضیحات انتزاعی خودداری کنید.

.    مرگ را به خواب یا سفرتشبیه نکنید.

.    فرصت دهیددرباره فاجعه صحبت کنندیا اگرسئوالی دارندمطرح کنند.

.    گفتگودرباره حادثه کوتاه باشد.

.    به هنگام صحبت کلام گرمی داشته باشید.

.    توجه داشته باشیدکه یادآوری حادثه می تواندبرای کودک دردناک باشد.

.    بازیهای مرتبط با رویدادرا بپذیرید.

.    انتظارنداشته باشیدکه حتماً به سئوالات شما پاسخ دهند.

·        بدنبال مرگ فقدان را واقعیت ببخشید.

.    احساسات خودرا پنهان نکنید.

.    اجازه بدهیدیادگاری از عزیزان ازدست رفته شان داشته باشند.(عکس،نقاشی و.....)

.    آلبوم عکس کودکان را ببینید.

.    اجازه شرکت درمراسم عزاداری را به کودکان بدهید.

·    به کودکان بگوییدکه واکنشهای آنان طبیعی است.

.    واکنش های طبیعی را توضیح دهید.

.    واکنشهای آنان را انکارنکنید.

.    هرچقدرواکنش ها دردناک باشندابرازآنها سودمنداست.